معیارهای تفکر برای شناخت
با توجه به جایگاه تعقل در قرآن و سخنان ائمه و نیز موضوعاتی که قرآن آن ها را درخور تفکرمی داند می توان گفت تفکر سالم ؛ تفکری است که انسان رامتوجه ی امورحقیقی نمایدتا موجبات بیداری او ازتوهمات وخیالات گردیده واسباب لازم برای رسیدن به حقیقت زندگی رافراهم نماید، برای رسیدن به سلامت فکر باید معیار ها و باور ها را هم سوی با حقایق ناب الهی کردتا انسان به بصیرت در زندگی فردی- اجتماعی برسد.
قرآن کتابی است که تفکر صحیح را در همه زمینه ها به انسان آموزش می دهد وبه این موضوع به صورت کلان پرداخته است که با ارجاع به سخنان معصومین و بزرگان دین می توان از این گنجینه عظیم بهره ها برد . از امام صادق علیه السلام روایت است که می فرماید :
«التفکر یدعوا الی البر والعمل به ؛ فکر ، انسان را به سوی خوبی ها وعمل به آن دعوت می کند .» 4
فکر واندیشه درباره ی راز خلقت انسان و هدف از ایجاد وپیدایش او وسرانجام وعاقبت وی آدمی را به سوی نیکی ومقام عبودیت فرا می خواند زیرا که انسان به وسیله ی فکر واندیشه می توان با رسیدن به مقام عبودیت نیروهای عظیمی را که در وجودش به صورت نهفته است به فعلیت رسانده وبیدار نماید .مسترداک
ازآن جاکه هرانسانی درمغز خود دارای گنج های پرقیمت وگران بهایی است که به وسیله ی فکر و اندیشه می تواند آن ها را به دست آورد و از این گنجینه ی پرارزش استفاده نماید . متاسفانه برخی از مردم به جای این که ازگنج های پر قیمتی که دروجودشان قرار دارداستفاده کنند به جستجوی دفینه ها و اموالی که در زیر خاک پنهان شده می پردازند ! ولی مردان خود ساخته برای به دست آوردن گنجینه های واقعی، درافکار واندیشه های خویش غوطه ورمی شوند.5چنان که امیرالمومنین علیه السلام می فرماید:
« المومن مغمور ... بفکرته ؛ مومن در افکار خویش غوطه ور است. » 6
برای رسیدن به سلامتی اندیشه عواملی چون تکیه بر معیار های اصیل وحقیقی , همنشینی با علما و اندیشمندان ، تمرکز و تامل ، و پرهیز از پرخوری سفارش گردیده است
1) تکیه برمعیار های اصیل و حقیقی
منظور از معیارهای اصلی و حقیقی آن معیار هایی هستند که با گذشت زمان دستخوش تغییر و زوال نشده وهمیشه ثابت وماندگارند ، چنان که اعجاز قرآن کریم وسنت وسیره ائمه معصوم در بکارگیری الگوهای رفتاری در زندگی روشن گر راه هدایت انسان درمسیر حق است وچون اسلام برای فرد مسلمان برنامه دارد واگر فرد طبق این برنامه زندگی خود را تنظیم نماید راه برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی فراهم خواهدبود،یکی از بهترین کارهایی که انسان می تواند برای خود انجام دهد ،تعیین گذاره- های حقیقی وکلی برای معیارهای تفکرخود است این معیار ها به دلیل استحکام وقوتی که دارند درقرآن و روایات به حکمت معروفند . از بهترین حکمت های عقلی، می توان حکمت های نهج البلاغه را نام برد ، توجه به موقع به این حکمت ها می تواند فکر فرد را مدیریت کند.7 امیرالمومنان علی علیه السلام فرمودند :مسترداک
« ان الله تبارک تعالی شرع الاسلام و سهل شرایعه لمن ورده و اعزه ارکا نه لمن جاربه و جعله عزا لمن تولاه ... و بصیره لمن عزم ؛ خداوند متعال دین اسلام مقرر داشت و آبشخورهایش را برای کسانی که بخواهند به آن وارد شوند آسان و هموار ساخت و ارکان آن را در مقابل کسانی که بخواهند با آن بجنگند ، استوارساخت وبرای کسی که از آن پیروی کند, مایه عزت قرار داد...و برای کسی که مصمم باشد ، مایه ی بصیرت قرار داد.»8
ازعواملی که انسان را به بینش صحیح می رساند ، استفاده ی مطلوب از وسایل و ابزار های شناخت است . هرامری به ابزارخاص خود نیاز دارد و وسایل مورد نیاز تفکر و بصیرت نیز شنیدن ، نگریستن ، سپس اندیشیدن ، عبرت گرفتن و قدم برداشتن درراه های روشن است .